Tehnički crtež predstavlja osnovni dokument prema kome se izrađuju i kontrolišu mašinski delovi i sklopovi montiraju u mašine. Prema tehničkim crtežima grade se i montiraju mostovi fabričke hale, zgrade, električni uređaji, saobraćajna sredstva… Može se reći da celokupna prirodna delatnost u tehnici obavlja se na osnovu tehničkog crteža. Zato tehnicki crtež mora dati jasnu predstavu o obliku i dimenzijama objekta, dozvoljena odstupanja mera i oblika, kvalitet obrađenosti površine, materijal i podatke o njegovoj termičkoj obradi, kao i druge jasne podatke neophodne za izradu i kontrolu. Na osnovu svega ovoga moze se zaključiti da tehnički crtež predstavlja sredstvo sporazumevanja konstruktora, proizvođača i krajnjeg korisnika nekog prizvoda.
Podela tehničkih crteža se vrši na osnovu sadržaja, namene, načinu izrade i načina prikazivanja.
Prema sadržaju tehnički crteži se dele na:
- sklopni crtež – prikazuje pojedine sklopove koji sačinjavaju funkcionalnu celinu
- crtež detalja – crtež prema kojem se izrađuje objekat
Prema nameni tehnički crteži se dele na:
- projektni crtež – prikazuje oblik objekta sa najvažnijim proračunima
- instalacijski crtež – prikazuje razvod električnih ili cevnih vodova
- montažni crtež – prikazuje način sastavljanja složeneog uređaja
- situacijski crtež – prikazuje položaj objekta u određenom prostoru
- šematski crtež – pojednostavljeni crtež izrađen upotrebom simbola i oznaka
- radionički crtež – prikazuje jedan deo sa svim elementima za izradu u radionici
- dijagram – grafički prikaz funkcijskih veza različitih veličina
- patentni crtež – prikazuje ideju nekog projekta
Prema načinu izrade crteža razlikujemo:
- izvorni crtež (original),
- kopiju,
- skicu.
Prema načinu prikazivanja objekta razlikujemo:
- ortogonalni crtež – prikaz trodimenzionalnog objekta pomoću skupa dvodimenzionalnih projekcija,
- aksonometrijski crtež – prostorni prikaz.
Tehnička dokumentacija jeste skup projekata koji se izrađuju radi: utvrđivanja koncepta objekta, razrade uslova, načina izgradnje objekta i za potrebe održavanja objekta. To je glavna definicija definisana pravnim aktom. Nas zanima radionički crtež nekog dela ili sklopa mašinskog uređaja. A samom tehničkom dokumentacijom nekog projekta ćemo se baviti u budućnosti.
Nekoliko osnovnih stvari moramo da znamo: standardi koji se koriste, veličine papira na kojima se crta crtež, zaglavlja i pravila kotiranja.
Standardni koji se koriste u Srbiji su sledeći:
- Tehničko pismo: SRPS A.A0 101. SRPS A.A0 102. SRPS A.A0 103
- Formati crteža: SRPS A.A0 104.
- Razmere: SRPS A.A0 106.
- Opšti principi prikazivanja: SRPS A.A0 110.
- Zaglavlja: SRPS A.A0 140.
- Sastavnice: SRPS A.A0 141.
- Kotiranje: SRPS A.A0 114.
- Tolerancije oblika i položaja: SRPS A.A0 243.
- Označavanje stanja površina: SRPS A.A0 065.
- Osnovni format je označen sa A0
- Manji formati se dobijaju polovljenjem većeg formata po dužoj stranici, a njihove oznake su A1, A2, A3 i A4
Osnovni podaci koje mora sadržati zaglavlje su
- naziv crteža
- razmera
- broj crteža
- naziv firme u kojoj je crtež izrađen
- imena i potpisi osoba odgovornih za crtež
- Bez obzira na to crta li se predmet u stvarnoj veličini, umanjeno ili uvećano, u crtež se uvek unose stvarne mere predmeta.
- Razmera se upisuje u odgovarajuće polje zaglavlja
- Oznaka razmere sadrži reč “razmera”, slovo R ili samo brojke
Kotiranje tehničkog crteža
Vrste kotranja
